Bỏ qua

Làm sao để tìm được thứ cần tìm khi không biết từ khoá chính xác của nó?

Khái niệm:: Mental modal

The difference between the almost right word and the right word is really a large matter - ‘tis the difference between the lightning-bug and the lightning.
— Mark Twain

Thực ra trong rất nhiều trường hợp, thứ cản trở ta có được từ khoá không hẳn là ở việc không biết phải bắt đầu tìm hiểu ở đâu, mà ở việc không có thời gian tìm hiểu. Có những câu hỏi ta rất muốn có câu trả lời nhưng mãi mà vẫn chưa đi google, và kể cả khi đã có được bài viết rồi thì ta cũng thường không sẵn sàng để đọc nó, vì mỗi một thắc mắc đều làm tăng thêm khối lượng nhận thức mà chúng ta có trong tâm trí, qua đó làm phân tán sự tập trung của ta khỏi thứ mà ta định làm. Sẽ thật tốt nếu như bạn có ngay một người am hiểu về lĩnh vực đó và sẵn sàng trả lời cho bạn. Nhưng nếu bạn không có ai am hiểu lĩnh vực quanh mình, hoặc bạn không muốn làm phiền họ nên không muốn hỏi họ, hoặc họ cũng không biết câu trả lời, thì lúc này câu hỏi “Làm sao để tìm được thứ ta cần khi ta không biết từ khoá chính xác của nó” sẽ trở thành:

Nếu tôi phải tự tìm hiểu một mình, thì đâu là nơi dễ gặp được từ khoá cần tìm nhất?

Các gợi ý được sắp xếp theo mức độ tiêu tốn năng lượng.

Máy tìm kiếm

Nhược điểm của việc này là không ít chủ đề bị tấn công bởi SEO rác. Có thể giảm thiểu điều này bằng việc Ẩn kết quả tìm kiếm rác trên Google, tuy nhiên cũng chỉ hạn chế được phần nào. Hơn nữa, kể cả khi không bị SEO rác, thì cũng có khả năng ❓Tác giả của một bài viết không bao giờ vét cạn được mọi từ khoá mà người đọc có thể sẽ nhập vào máy tìm kiếm để được gợi ý tới bài viết đó.

Có thể giảm bớt vấn đề này bằng việc thêm vào các từ khoá sau:

  • filetype:pdf
  • diagram
  • literature review

Các công cụ tổng hợp và liệt kê khái niệm

ChatGPT hay Gemini thực ra cũng nằm trong nhóm này, nhưng bởi vì AI là định dạng ảnh mờ của web, nên dùng chúng sẽ không hiệu quả bằng.

Các cộng đồng chuyên môn

Diễn đàn chuyên về hỏi đáp Stack Exchange có cơ chế bầu chọn theo tập thể, giúp đưa thông tin hữu ích nhất lên cao. Quora cũng là một diễn đàn hỏi đáp có cơ chế bầu chọn theo tập thể, nhưng có vẻ nó thiên về nghe những câu chuyện từ những người có uy tín hơn. Với những câu hỏi để tìm từ khoá thì bạn không có nhiều không gian để giải thích vấn đề, và cũng dễ gặp tình trạng câu trả lời chỉ chung chung. Nếu muốn có những cuộc thảo luận mở thì mình thấy Reddit tốt hơn.

Đây là một số subreddit chuyên cho việc hỗ trợ nhau tìm kiếm khái niệm mình cần:

Nếu cần nơi tổng hợp tiếng Việt thì mình có tổng hợp 500 nhóm Facebook hay. Mục đích của danh sách này chủ yếu để seeding, không phải để tìm từ khoá, nhưng phần học thuật thì cũng có thể hữu ích cho bạn. Phần đó bây giờ cũng phải cập nhật lại.
Phần khai báo trong đối thoại

Nếu dành thời gian để viết những gì bạn đã thử mà không được thì câu hỏi của bạn sẽ trở nên hấp dẫn hơn, tạo được nhiều tương tác hơn.

Các hệ thống tri thức cộng đồng

Thường đó sẽ là các danh sách được tuyển chọn, ví dụ như:

Các kho kiến thức:

Xem thêm:: Làm sao để một người có thể tìm đến tài nguyên tốt nhất cho nhu cầu của họ một cách nhanh nhất?

Các nghiên cứu tổng quan, sách nhập môn, bài giảng đại học

Hết cách rồi, phải lao đầu vào nghiên cứu thật kỹ thôi.

  • Lên YouTube kiếm playlist bài giảng
  • Tìm trên Google Scholars bằng truy vấn [chủ đề] literature review
  • Lên LibGen tải sách

Xem thêm:: Tinh túy của một cuốn sách chính là mục lục của nó

Liệu đây đã là cách hiệu quả nhất chưa?

Quay trở lại câu hỏi ban đầu:

Làm sao để tìm được thứ ta cần khi ta không biết từ khoá chính xác của nó?

Như có đề cập ở đầu bài, trong rất nhiều trường hợp, thứ cản trở ta có được từ khoá không hẳn là ở việc không biết phải bắt đầu tìm hiểu ở đâu, mà ở việc không có thời gian tìm hiểu. Một mặt, sự tập trung đòi hỏi người khác phải lo cho những nhu cầu khác của mình, nhưng mặt khác, việc giúp đỡ người đã giúp mình không đủ khẩn cấp hoặc nhiều cảm hứng bằng việc giải quyết vấn đề tiếp theo, hoặc đủ cảm hứng bằng việc cải tiến giải pháp hiện có. Cho nên, giải pháp tốt nhất cho vấn đề ban đầu không phải là hỏi xem “Nếu tôi phải tự tìm hiểu một mình, thì đâu là nơi tôi dễ gặp được từ khoá cần tìm nhất?”, mà là:

Làm sao để tôi có thể luôn tìm được người sẵn sàng chia sẻ hiểu biết của mình với chi phí chấp nhận được?

Họ sẽ phải là những người xem việc sẵn sàng chia sẻ hiểu biết của mình với chi phí chấp nhận được là sứ mạng của họ. Điều này quay về ý tưởng Tổ chức các buổi chia sẻ kỹ năng miễn phí với nhau.

Trong trường hợp vẫn phải tự tìm hiểu một mình, thì câu hỏi ban đầu thực chất là câu hỏi:

Từ khoá nào sẽ giúp tôi đi tìm từ khoá tôi chưa biết một cách hiệu quả?

Ban đầu mình nghĩ từ khoá đó là Chiến lược tìm kiếm (Search strategy), là một chủ đề nằm trong ngành Khoa học thông tin. Nhưng sau đó mình nhận ra nó thiên về việc tìm kiếm tài liệu liên quan, vốn là phần đã được nói ở trên, hơn là đưa ra những lập luận để chứng minh hoặc bác bỏ giả định rằng những gì được nói ở trên là cách hiệu quả nhất để tìm một thứ khi không biết tên chính xác của nó. Dù sao thì mình cũng chưa tìm hiểu sâu về nó nên cũng có thể kết luận sai.

Mình nghĩ câu hỏi ban đầu là một chủ đề trong công cụ nghĩ. Và theo mình hiểu thì hiện tại cũng chỉ là chịu khó lần mò để xem người ta bàn thế nào, rồi đọc trong đống họ bàn để biết được từ khóa thôi. Rốt cuộc thì tất cả những gì bạn có từ bên ngoài là gợi ý, và bạn phải tự đánh giá xem gợi ý đó có giải quyết khúc mắc của bạn hay không. Hên thì thỏa mãn hết còn xui thì bạn cũng chỉ có thể cảm ơn sự giúp đỡ của họ rồi phải tự đi tiếp. Xếp hạng của Google hay câu trả lời của chuyên gia hay người có kinh nghiệm cũng chỉ là gợi ý mà thôi. Chứ bạn nghĩ với những nhà nghiên cứu khi đang đứng ở biên giới tri thức thì họ làm gì có cái khái niệm có sẵn nào trả lời cho họ được. Họ chính là những người tạo ra khái niệm cho những người như chúng ta xài. Thì về bản chất mình cũng đang làm công việc giống như họ thôi, chỉ là đi sau họ thôi. Bộ công cụ họ sử dụng để tạo ra khái niệm mới cũng là bộ công cụ bạn dùng để đi tìm khái niệm họ đã tạo ra.

Lĩnh vực nghiên cứu về môi trường nghĩ này cũng chỉ mới được để ý nhiều gần đây. Mình nghĩ hiện tại lĩnh vực này cũng chưa có câu trả lời tốt nhất cho bạn. Và có thể nó sẽ cùng giống như nhiều lĩnh vực khác, nghiên cứu được một hồi thì cũng lại gặp ngõ cụt? Có thể lý do cho ngõ cụt đó là vì vướng phải những câu hỏi chưa ai trả lời được của khoa học nhận thức và triết học tinh thần? Ngõ cụt là lý do của chính nó?

Hoặc cũng có thể có câu trả lời rồi mà mình chưa biết. Nếu vậy thì là mình cũng đang không biết từ khóa của nó để mà tìm, và cũng không có thời gian để tìm tiếp.

Đọc thêm

%%
Đầu tiên, hãy hiểu rằng một từ được định nghĩa bởi một tổ hợp các từ khoá khác. Ví dụ, một người nước ngoài đang học tiếng Việt khi muốn nói về con mèo nhưng không biết tiếng Việt gọi con mèo như thế nào, thì có thể họ sẽ hỏi một câu như này:

Thứ gì có đuôi dài, bốn chân, kêu meo meo ấy nhỉ?

đuôi dài, bốn chân, kêu meo meo là những từ khoá định nghĩa nên từ khoá. Dù họ không biết từ khoá chính xác là gì, họ cũng có những từ khoá sát với từ khoá họ cần tìm nhất. Bạn cũng đang giống họ, cố tìm một từ khoá để nắm bắt một ý niệm mơ hồ, nhưng bạn cũng lại thấy nó không mơ hồ chút nào. Có lẽ đây chính là một ví dụ điển hình của Nghịch lý triển ngôn: Ý tưởng có trước hay sự triển khai ngôn ngữ có trước?.%%