Người dùng cá nhân hoặc dự án nhỏ có nên dùng WordPress hay không?¶

Nếu bạn chỉ cần một nơi lưu lại những gì mình ghi viết bài chia sẻ cho mọi người đọc, các mạng xã hội như Facebook là đủ. Nếu như Facebook đại trà quá và bạn muốn tạo một thương hiệu rõ hơn, Substack, Medium, Spiderum, LinkedIn Page sẽ là những trang sẽ cho khách ghé thăm ấn tượng sơ về phong cách và nội dung của bạn. Nếu bạn muốn tạo một góc thầm lặng, không quá xô bồ, hoặc ngược lại muốn xây dựng một không gian làm cho khách ghé thăm phải cảm thấy ấn tượng, trầm trồ với giao diện độc đáo, thì Weebly, Wix, Squarespace, Shopify, Blogger, WordPress.com sẽ giúp bạn đạt được điều đó. Chỉ khi nào bạn muốn có sự kiểm soát tối đa toàn bộ trang web của bạn với chi phí thấp, thì lúc đó bạn mới cần có một website riêng.

Xem thêm:: Sự khác biệt giữa các nền tảng viết trên mạng

Nhiều người khi có nhu cầu tạo web thường được bạn bè giới thiệu WordPress. WordPress được xếp vào nhóm web động. Ngoài web động ra thì còn có web tĩnh. Web động với web tĩnh bản chất thế nào thì mình nghĩ đợi đến khi bạn đã quen thuộc với web rồi thì giải thích sẽ dễ hiểu hơn, còn giờ nói sớm quá thì bạn lại rối. Quan trọng là chúng sẽ đáp ứng nhu cầu của bạn thế nào thôi. Mình nghĩ rằng đây là những tiêu chí mà một người dùng cá nhân hoặc cho tổ chức nhỏ sẽ cần để ý đến:

Tiêu chí	WordPress	Web tĩnh
Dễ bắt đầu cho người mới	Có người làm sẵn hết	Phải tự thiết lập
Tuỳ chỉnh theo đúng nhu cầu	Có hướng dẫn ngay tại nơi thiết lập, chỉ cần bấm nút hoặc kéo thả	Thiết lập bằng tập tin văn bản, cần tham khảo hướng dẫn sử dụng
Kho theme và plugin	Đồ sộ và dễ dàng cài đặt	Tuỳ vào chương trình được dùng, nhưng chắn chắn không nhiều và dễ cài bằng WordPress
Nếu bài viết đổi URL	Người dùng truy cập vào URL cũ sẽ tự động chuyển sang URL mới	Phải tự thiết lập chuyển URL, nếu không sẽ bị lỗi 404
Giá	Phải mua host	Miễn phí
Thiết bị dùng để thao tác	Chủ yếu là chuột	Chủ yếu là bàn phím
Cập nhật bài mới, chỉnh sửa bài cũ	Mỗi lần điều chỉnh là phải mở web, chờ web tải rồi mới sao chép từ máy tính lên web được	Chỉ cần gõ một lệnh là lên web
Cơ hội nắm được tư duy và công cụ lập trình	Không nhiều	Rất tốt
Tốc độ tải	Trang hơi phức tạp là dễ bị chậm	Luôn nhanh

Hãy nói thêm về tiêu chí độ phức tạp khi cài đặt web mới. Nếu bạn tự làm một mình từ đầu đến cuối thì có thể web tĩnh dễ cài đặt hơn, vì với việc dùng GitHub Page bạn sẽ không phải lo vấn đề về host. Với một trang web động bạn sẽ phải mua host. Điểm thú vị là, các dịch vụ hosting thường sẽ cài các phần mềm cần thiết cho bạn luôn, để bạn mua xong là có web xài ngay được. Nên thành ra với người chưa biết gì thì việc tạo một trang WordPress mới lại dễ hơn so với web tĩnh, dù thực chất nó khó hơn.

Nếu điều bạn cần là có người làm thay bạn việc cài đặt để bạn còn làm những việc khác quan trọng hơn, thì tại sao bạn lại phải bỏ tiền mua host để có người làm thay việc cài đặt, mà không đơn giản là thuê người cài đặt hộ bạn luôn? Chi phí để thuê một người cài đặt web động + host và chi phí thuê một người cài đặt web tĩnh, cái nào rẻ hơn?

Chưa kể, việc cài đặt chỉ là bước đầu tiên của việc làm web. Các dịch vụ hosting chỉ làm bước này thôi chứ không làm xa hơn. Việc tuỳ chỉnh để đáp ứng nhu cầu chỉ có bạn tự làm chứ các dịch vụ hosting không làm thay bạn. Muốn làm thay thì bạn phải trả thêm tiền, và nhiều khi cũng không thay bạn được. Nên trừ phi bạn có tiền để thuê hẳn một người quản lý web để bạn khỏi bị phân tán sự chú ý cho những điều quan trọng hơn, chứ nếu bạn phải tự học tự làm thì tốt nhất là chi tiền học một buổi về cách dùng web tĩnh là có thể dùng suốt đời. Chứ chi tiền cho host thì mỗi năm lại phải trả một lần.

Vấn đề là, dù các dịch vụ đó chỉ làm giúp bạn bước đầu tiên đó, nhưng đó lại là bước quan trọng nhất. Nếu nói như kiểu Lão Tử là “con đường vạn dặm bắt đầu từ một bước chân”. Bước đầu tiên sẽ quyết định con đường bạn đi. Nó nhiều khi còn quyết định việc bạn có đi nữa hay không. Và bước đầu tiên của người mua host để dùng WordPress thì dễ hơn bước đầu tiên của người tự làm web tĩnh.

Nếu bạn để ý, ở trên mình có nói là nếu bạn muốn tạo một góc thầm lặng hoặc một không gian ấn tượng thì WordPress.com sẽ giúp bạn đạt được điều đó. Nhưng ngay sau đó mình lại bảo là nếu bạn có nhu cầu tạo web thì mọi người thường giới thiệu WordPress cho bạn. Hàm ý là WordPress.com không phải là WordPress, và nó không phải là web riêng của bạn. Điều này có nghĩa là sao? Và nó liên quan gì tới những gì nãy giờ mình nói?

WordPress là một phần mềm để bạn tạo trang web. Để người khác truy cập được web của bạn thì bạn cần có host. WordPress.com là một công ty cung cấp dịch vụ host như bao công ty hosting tương tự. Trên host của một công ty tên là WordPress.com có cài đặt một phần mềm tạo web tên là WordPress. Nếu bạn thuê dịch vụ của công ty này, thì bạn sẽ được cài sẵn WordPress mà không cần phải làm gì cả. Giống như là bạn mở một quán bánh canh và đặt tên cho nó là BánhCanh.com vậy. Khách chỉ cần ngồi vào bàn là có ngay một tô bánh canh miễn phí. Đó là điểm khác biệt.

Web động cũng như web tĩnh đều đòi hỏi bạn phải cài đặt, cấu hình phần mềm. Nhưng nó được biết tới rộng rãi như bây giờ bởi vì vào thời điểm nó ra đời (2003), nó là chương trình tạo web duy nhất:

hướng tới người dùng cá nhân cho việc tạo blog,
có thể dựng trang web bằng giao diện người dùng đồ hoạ (GUI page builder),
là phần mềm tự do và miễn phí (FOSS)

Từ đó WordPress bước vào vòng lặp dương, và trở thành một hệ thống quản lý nội dung tiện lợi hơn với người dùng cũng như có được một hệ sinh thái theme và plugin đồ sộ như bây giờ. Việc bạn được bạn bè giới thiệu dùng WordPress cũng là vì nó là thứ giúp bạn đi bước đi đầu tiên dễ dàng nhất, chứ không phải vì nó là thứ giúp bạn đi cả con đường hiệu quả nhất.

Cho nên mình nghĩ, câu chuyện giữa web tĩnh và WordPress là câu chuyện đánh đổi giữa dài hạn và ngắn hạn, giữa việc có và không có người đi cùng bạn bước đi đầu tiên. Mình nghĩ WordPress chỉ có lợi nếu bạn cần dùng web động (mà nếu bạn đã hiểu được web động là gì và tại sao mình lại cần web động thì trình độ của bạn đã đi xa hơn bài này rồi. Bạn không còn cần nghe lời khuyên của mình làm gì), hoặc cần một hệ thống quản lý nội dung đáp ứng được cả 3 yêu cầu sau:

Còn không thì với nhu cầu nhỏ thì dùng web tĩnh có lợi về lâu dài hơn. Bạn sẽ chẳng cần tới nhiều theme hoặc plugin đến thế. Cái chính là việc viết bài và đăng bài có tiện lợi hay không mà thôi.

WordPress ra đời năm 2003. 21 năm đã trôi qua, và công nghệ web cũng đã có nhiều thứ mới. Thời điểm đó không có Git, Node, Stack Overflow, VS Code, Astro, Obsidian, ChatGPT. Những cái tên mình liệt kê ra ở đây có thể bạn không hiểu nó là gì, nhưng chúng đã làm cho việc sử dụng web tĩnh trở nên nhẹ nhàng hơn, hoặc có nhiều lợi ích hơn. Nhưng kể cả là ngay bây giờ, khi đã có những công cụ đó, thì mình vẫn phải thừa nhận là với người không biết gì thì đi bước đầu tiên bằng WordPress vẫn dễ hơn đi bước đầu tiên bằng web tĩnh.

Điều mình muốn nhấn mạnh, với tư cách là một người đã đi khá nhiều trong lĩnh vực lập trình web, là WordPress sẽ làm những bước đi tiếp theo của bạn kém thoải mái hơn nhiều. Tương tự việc Các ERP được dựng sẵn không đủ khả năng đáp ứng những luồng làm việc và suy nghĩ đặc thù, có rất nhiều đánh đổi trong cái ngành công nghệ thông tin này. Hãy chọn loại đánh đổi nào đem lại hiệu quả nhất cho bạn.

Xem thêm:: Các buổi đáp ứng nhu cầu học cách sử dụng công cụ và tư duy lập trình cho nhu cầu công việc

Nơi thảo luận¶

%%
Web động cũng như web tĩnh đều đòi hỏi bạn phải cài đặt, cấu hình phần mềm. Nhưng vì người dùng web động phải trả thêm cả tiền host khiến cho các công ty hosting có thêm nhiều tiền từ các phần mềm tạo web động hơn các phần mềm tạo web tĩnh. WordPress vào thời điểm ra mắt là phần mềm tạo web động duy nhất có giao diện thân thiện với người dùng. Những điều này đã thúc đẩy các công ty này tập trung vào WordPress, quảng cáo cho nó nhiều hơn. Các công ty này có lợi hơn nếu như người dùng nghĩ đến WordPress đầu tiên khi họ muốn tạo website.

Có vẻ như lập luận dùng web động có lợi hơn cho dịch vụ web là chưa hoàn toàn chính xác: blog - What made WordPress become dominance for small websites, comparing to static CMSes? - Webmasters Stack Exchange
%%