Nghĩ về việc nghĩ

• -:

  • Cứ 35 ngày thì ta lại có một trải nghiệm triệu lần mới có một
  • Cảm giác mơ hồ sẽ mạnh hơn nếu đó không phải là thứ mình biết là mình không biết, mà là thứ thứ mình biết là mình không biết là mình không biết
  • Tìm hiểu lý do làm nhức đầu
  • Quy trình xử lý dữ liệu cho PKM và phát triển sản phẩm là giống nhau, nhưng từ dữ liệu ra insight rồi làm gì với insight đó là khác nhau
  • Ta cần lý do để người khác muốn đáp ứng nhu cầu của ta
  • Ý tưởng hoặc quan sát vừa nghĩ ra nếu không nhanh chóng ghi lại sẽ bị mất
  • ❓Bản đồ là cách để ta biết mình cần gì khi còn chưa cảm nhận được thứ mình cần là gì
  • ❓Essence có phải là sự trừu tượng hoá không？

• Bản thể luận:

  • Chúng ta thường nhìn hiện tại và tương lai bằng những khái niệm học trong quá khứ
  • A problem well stated is half solved
  • Dữ liệu không phải thông tin, thông tin không phải kiến thức, kiến thức không phải hiểu biết, hiểu biết không phải thông thái
  • Giả định đến từ trực giác
  • Bản đồ không phải là vùng đất
  • Nhiều khi để trả lời được một câu hỏi ta phải tìm hiểu cả một lĩnh vực
  • Những niềm tin sai tạo ra một vùng chết các ý tưởng chưa được khám phá xung quanh nó
  • Những câu chuyện kể ra có quyền lực tạo thành thực tại
  • Nếu muốn kiếm được ý tưởng mới với nhiều người, nơi dễ kiếm là xung quanh những niềm tin sai phổ biến
  • Có 4 loại phân loại
  • Phân loại, dán nhãn, khai báo metadata là những cái tên khác nhau cho cùng một thứ
  • Rhizome
  • Thứ làm tốt công việc của mình là thứ ta không nhận ra sự tồn tại của nó
  • Hoán dụ giúp ta vẽ được những thứ trừu tượng
  • Muốn nhìn thấy siêu vật thì cần phải có một hệ thống liên kết các vật thể
  • Mỗi thuộc tính của vật thể tạo nên chiều của nó
  • Ta mô phỏng thế giới qua những vật thể
  • Sử dụng nhiều ẩn dụ khác nhau sẽ cho ta thấy vật thể tốt hơn
  • Vùng đất thường là siêu vật
  • Siêu vật là những vật mà ta khi ta chạm vào những vị trí khác nhau của nó thì không thấy sự liên quan giữa chúng, làm ta nghĩ chúng là những vật khác nhau
  • Vì vật thể thường có số thuộc tính lớn hơn 3, nên ta không dễ biểu diễn dữ liệu thành bản đồ

• Gánh nặng nhận thức, thiết kế:

  • Chi phí chuyển đổi giữa lập trình và nghiên cứu là lớn
  • Con người dường như không được thiết kế để quá trình hỏi trở nên dễ dàng
  • Bản chất của việc hợp tác xã hội không nằm ở mỗi chuyện làm nhẹ gánh nặng của nhau, mà còn là chuyện sắp xếp làm sao để có thể đẩy gánh nặng sang cho nhau mà không ai cảm thấy áy náy
  • Có những câu hỏi ta rất muốn có câu trả lời nhưng mãi mà vẫn chưa đi google
  • Khi khoảnh khắc loé sáng ý tưởng đến vào lúc ta đang tập trung làm việc khác, nó làm phân tán sự tập trung của ta khỏi thứ mà ta định làm
  • Khi bị hỏi là sao không google, nói rằng có thể làm họ
  • Mỗi một thắc mắc đều làm tăng thêm khối lượng nhận thức mà chúng ta có trong tâm trí, qua đó làm phân tán sự tập trung của ta khỏi thứ mà ta định làm
  • Sự tập trung làm ta không thấy được bức tranh tổng thể
  • Các tập quán chung giúp người dùng sử dụng web dễ dàng hơn, còn thôi thúc sáng tạo khỏi lối mòn đó là mãnh liệt
  • Chúng ta không chọn phương án tối ưu khi chọn sai cũng chẳng hại gì
  • Công việc làm slide ít khi nào được gộp vào trong công việc sản xuất nội dung
  • Kể cả khi ta biết một trang web trả lời câu hỏi cho ta, thì việc đọc cũng nhức đầu
  • Link gây xao nhãng
  • Mental model là những niềm tin của người dùng vào hệ thống
  • Một trang web giúp người dùng tới ngay được nơi họ cần đến làm họ cảm thấy mình có thêm tính tự chủ
  • Người dùng bấm bao nhiêu lần cũng được, miễn là tự tin mình đang đi đúng hướng
  • Logo nên được thiết kế một cách độc lập với môi trường, vì nó sẽ được sử dụng ở bất kỳ môi trường nào
  • Slide nhiều chữ thì không hấp dẫn
  • Người dùng dành nhiều thời gian ở website khác hơn website của bạn
  • Trải nghiệm trên web giống như trải nghiệm đến một nơi xa lạ
  • Tính khả dụng liên quan đến con người và cách họ hiểu và sử dụng mọi thứ, chứ không phải liên quan đến công nghệ
  • Nội việc đặt câu hỏi thôi đã đủ áp lực rồi, chứ đừng nói đến việc đi google hay đặt câu hỏi tốt hơn
  • Ta dường như khó có thể chuyển trạng thái từ việc đọc lướt sang việc đọc cẩn thận một cách suôn sẻ và tự nhiên
  • Việc mò mẫm vui, đỡ phải nghĩ và thường là hiệu quả hơn là đọc hướng dẫn cẩn thận
  • Việc chất vấn quan điểm của mình dễ dàng hơn nhiều khi có ai đó nói ra sự chất vấn đó
  • Vì ta thường cần người khác cho ý kiến về suy nghĩ của ta, nên ta thường không cho được người khác ý kiến về suy nghĩ của họ

• Học tập, hiểu biết:

  • Hiểu biết không chỉ để mình làm một cái gì đó, mà còn để mình không làm một cái gì đó
  • Học là quá trình cấu trúc hoá những thứ phi cấu trúc
  • Khai vấn là để kích thích suy nghĩ, còn tư vấn là đưa ý kiến của mình
  • Chúng ta săn tìm và tích trữ thông tin giống như săn tìm và tích trữ lương thực
  • Knowledge forms when we accumulate, mix, connect and visualize information
  • Lúc mới học thì cần chất lượng hơn là nhanh
  • Nghịch lý triển ngôn
  • Ta không có đầu óc để đứng trên vai những người khổng lồ. Tự mò mẫm đỡ nhức đầu hơn
  • Tư duy gặng xét (critical thinking) đòi hỏi ta phải bảo vệ những luận điểm ta thấy chưa được bảo vệ thoả đáng
  • Tự đặt ra các câu hỏi ngớ ngẩn chính là cách bạn học lại những gì bạn tưởng là mình đã hiểu rõ
  • Đào tạo (teaching, training) là để lấy kiến thức, quy trình, còn huấn luyện (coach) là để ra sản phẩm
  • ❓Tác giả của một bài viết không bao giờ vét cạn được mọi từ khoá mà người đọc có thể sẽ nhập vào máy tìm kiếm để được gợi ý tới bài viết đó
  • Chuyên nghiệp (professional) và chuyên gia (expertise) là hai vấn đề khác nhau

• Khoa học nhận thức:

  • Bộ não được thiết kế để loại bỏ mối nguy hiểm ngay bây giờ, không phải trong tương lai
  • Có những vấn đề lúc cần nói ra thì không không nghĩ ra nhưng vẫn cảm thấy chưa vét cạn
  • Có sự chênh lệch về sự thoải mái trong việc hỏi và việc trả lời
  • Framework thường dùng cho nhiều tình huống khác nhau, trong khi model thường dùng cho một tình huống cụ thể
  • Hiểu biết sâu làm ta thấy khoái cảm
  • Hot cognition và cold cognition
  • Con người cố gắng nhìn ra mẫu hình, kể cả khi đó chỉ là sự ngẫu nhiên
  • Trực giác là việc nhìn ra mẫu hình không hơn không kém
  • Cờ vua trông như là tư duy logic, nhưng thật ra chỉ là nhìn thấy mẫu hình
  • Sự chuyên gia (expertise) đến từ việc nhìn ra mẫu hình
  • Trực giác là việc đi tới kết luận mà không thông qua suy luận
  • Con người thường cố gắng tìm ra mẫu hình, kể cả khi nó không có ở đó
  • Việc nhìn ra mẫu hình cần những kiến thức có cấu trúc được lưu trong trí nhớ dài hạn
  • Hệ thống 1 dựa vào trí nhớ dài hạn. Hệ thống 2 dựa vào trí nhớ ngắn hạn
  • Não con người thay đổi rất chậm
  • Bất hoà nhận thức giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn
  • Các nghịch lý tạo ra bất hoà nhận thức
  • Càng mất nhiều ta càng học nhiều
  • Sự lập luận dùng để thống nhất, nhưng lại có sự thờ ơ với lập luận
  • Sự dễ hiểu làm tăng sự đáng tin, dù có thể nó không hợp lý
  • Khoảnh khắc loé sáng ý tưởng thường đến vào những lúc ta không tập trung chú ý
  • Sự lập luận không được tiến hoá để có quyết định tốt hơn, mà để có quyết định nhiều người đồng ý nhất
  • Sự suy luận (reasoning) là việc đưa ra những thông tin mới từ những thông tin đã có một cách có ý thức
  • Cảm xúc không chỉ khiến ta nhớ tốt hơn, mà còn điều hướng những suy nghĩ tự động
  • Sự đau chi phối sự diễn giải của ta
  • Thay vì suy luận để đi tới kết luận, chúng ta thường dùng kết luận để suy luận
  • Trong hoạt động nhóm, thiên kiến xác nhận giúp giảm gánh nặng suy nghĩ mà vẫn đảm bảo mọi lập luận được trình bày và cân nhắc
  • Ta không nhớ những điều mình đã làm người khác đau bằng nhớ những điều người khác làm mình đau
  • Truyện cười thể hiện những nghịch lý
  • Việc con người không thường xuyên suy luận tốt dường như là một sự sắp đặt có chủ ý của tiến hoá
  • Đuối lý, thuyết phục hoàn toàn, và né tránh là những thứ khác nhau
  • Não cần thời gian để kết nối các ý tưởng lại với nhau
  • Sự trì hoãn giúp giảm những hệ quả không lường trước được
  • Tiếng Việt rất không thuận lợi cho việc tìm hiểu các mức độ nhận thức
  • Nhiều khi ta nhớ nơi lưu trữ thông tin hơn là chính thông tin đó
  • Đường cong trí nhớ, Lặp lại theo khoảng (spaced repetition)
  • Trí nhớ tình tiết và thủ tục thường để não nhớ. Trí nhớ ngữ nghĩa và tương lai thường để cho não ngoài
  • Ký ức của chúng ta chủ yếu là những mẩu 3 giây. Hầu như tất cả các mẩu này biến mất không chút dấu vết
  • Việc trì hoãn giúp đánh giá được mức độ quan trong
  • Chúng ta sống bằng ẩn dụ
  • Di sản nhị nguyên của Descartes vẫn còn được sử dụng
  • Các ẩn dụ tri nhận cơ bản dựa trên mối tương quan của cơ thể và xung quanh
  • Ẩn dụ là nền tảng của mọi suy nghĩ và lập luận
  • Ẩn dụ tô đậm những tính chất chung và ẩn đi những tính chất không chung
  • Ẩn dụ được nhúng trong các neuron não. Chúng tồn tại dưới dạng vật lý

• Môi trường nghĩ, nhận thức tăng cường:

  • Công cụ là sự nối dài của cơ thể
  • Công cụ không chỉ là cách để đạt mục tiêu nhanh hơn, mà còn thay đổi tư duy của chúng ta
  • Công cụ nghĩ giúp ta có thể nghĩ tới những suy nghĩ khó nghĩ và bất khả nghĩ
  • Những công cụ nghĩ tốt đa phần là sản phẩm phụ của những nỗ lực giải quyết những vấn đề nghiêm túc
  • Xây dựng hệ thống luôn là nhiệm vụ phụ
  • Đồ thị không phụ thuộc vào hướng. Bản đồ phụ thuộc vào hướng
  • Chúng ta không quen thuộc với luỹ thừa
  • Explorable explanation thiên về toán, còn data journalism thiên về thống kê dữ liệu
  • Các công ty ít có lợi trong việc đầu tư nghiên cứu môi trường tư duy
  • Explorable explanation phù hợp cho các trình bày liên quan chặt chẽ đến toán hơn
  • Hmm…Because…So now…
  • Hành vi và phản ứng là những thứ native trong môi trường máy tính
  • Con người có khả năng tự nhận thức ra lỗi tư duy của mình, dù khả năng đó không hoàn hảo
  • Môi trường nghĩ là nơi ta có thể có những loại suy nghĩ mới, những suy nghĩ mà trước đây ta không thể hình thành
  • Các bảng tin làm mình cảm giác ai cũng thấy giống mình
  • Môi trường nghĩ, nhận thức tăng cường
  • Powerful medium enables powerful representations
  • Một môi trường nghĩ thực sự mới là nơi chỉ việc dùng nó thôi sẽ thay đổi cả cách nghĩ của toàn bộ một nền văn minh
  • Việc dùng game hoá để giải thích có một bất lợi là các công ty làm game tập trung vào việc tạo ra game có tính giải trí hơn là việc giải thích
  • Thật khó để nghe thấy sự nghĩ của chính mình
  • Nghĩ về sự nghĩ làm tăng thêm khối lượng nhận thức mà chúng ta có trong tâm trí, qua đó làm phân tán sự tập trung của ta khỏi thứ mà ta định làm
  • Collecting material feels more useful than it usually is
  • Cần những cách lưu dữ liệu khác nhau cho việc họp, nghiên cứu và quản lý dự án
  • Evergreen giúp tăng khả năng nhìn thấy được mâu thuẫn
  • Evergreen notes biến ý tưởng trở thành vật thể để mình thao tác
  • Ghi chép tay creates a tactile information recall
  • Khu vườn số luôn phát triển và thay đổi. Nó không bao giờ có trạng thái xong
  • Ta thường không sẵn sàng để đọc một tài liệu khi ta mới thấy nó
  • Ghi chép thứ mình nhớ kém
  • Giàn giáo nhận thức cần phải tuỳ biến với quá trình hiểu biết của người dùng
  • Tiếng Anh càng làm mình muốn đọc lướt hơn
  • Tóm tắt nội dung bài giảng, dùng bút đánh dấu đoạn văn bản quan trọng khi đọc sách, đọc đi đọc lại một chương sách hoá ra lại là những cách không mang lại mấy hiệu quả về ghi nhớ
  • Đọc lướt không giúp ta tiếp thu được gì cả
  • Việc thu thập tài nguyên tạo cảm giác hữu ích hơn là thực sự hữu ích
  • Ý tưởng nếu không ghi lại ngay sẽ quên rất nhanh
  • Giấy và bút không thể hiện hành vi của hệ thống đang được nghiên cứu
  • In nghiêng câu trích dẫn thay vì để vào trong ngoặc kép làm câu văn tự nhiên hơn
  • Dùng thuật ngữ chính xác hơn dùng từ bình dân, nhưng ngay cả chuyên gia cũng không phàn nàn về việc dùng từ bình dân, miễn là việc đó không tạo ra sự mơ hồ
  • Một văn bản không nên chỉ là thứ để truyền đạt thông tin hay hiểu biết một chiều và thụ động, mà còn nên trở thành một sân chơi cho người đọc khám phá
  • Sự phát minh của việc viết phát minh ra việc lập luận
  • Những câu trả lời luôn giả định người hỏi hiểu trước một vài khái niệm
  • Sự phát minh ra ký hiệu phát minh ra toán học hiện đại
  • Tinh túy của một cuốn sách chính là mục lục của nó
  • Viết cho phép ta nghĩ về sự nghĩ
  • Ta không tận dụng hết được môi trường máy tính khi chỉ bắt chước môi trường giấy
  • Sách và bài giảng là những môi trường được thiết kế như thể người học hiểu hết hoàn toàn trong một lần tiếp thu, kể cả khi tác giả và giảng viên cũng không thực sự nghĩ vậy
  • Ta hiểu một đoạn 100 chữ nếu có không quá 3 từ không biết
  • Việc rút gọn cả bài thành câu tóm tắt chỉ có tác dụng khi mình hiểu dược những khái niệm quan trọng trong bài
  • Viết làm suy nghĩ không còn là vô hình
  • Đọc một bài viết sâu làm ta biết mình cần phải làm gì nhiều hơn là đọc một bài viết nông
  • Đọc mục lục một cuốn sách thì đơn giản, nhưng có thể truy xuất được điều mình cần và vận dụng nó một cách hiệu quả thì phải đọc cả cuốn sách
  • Đồ thị giúp ta thấy được mẫu hình
  • Việc đơn giản hoá một khái niệm phức tạp để giải thích cho một đứa trẻ hiểu làm cho bản thân người giải thích hiểu được thêm về khái niệm
  • ❓Môi trường nghĩ giúp ta hiểu được những thứ phi tuyến bằng việc tuyến tính hoá nó, còn công nghệ là thứ khiến ta làm được những thứ phi tuyến kể cả khi mình không thoát khỏi sự tuyến tính

• Ngôn ngữ, ngoại ngữ, dịch thuật:

  • Dịch thoát giúp người nghe không chướng tai, nhưng làm mất cơ hội để họ thấy sự khác biệt trong cách tư duy ở nguyên ngữ
  • Luyện tiếng Anh
  • Để dịch một khái niệm, hãy vét cạn các nét nghĩa, các cách dùng, các cách hiểu về nó, rồi tìm những từ chứa đựng được càng nhiều nét nghĩa càng tốt

• Triết học công nghệ:

  • Khi hành động của một người được tạo bởi thiên kiến, ta thường nói là nó phi lý. Khi một đồ vật được tạo bởi thiên kiến, ta thường bảo rằng nó trung lập
  • Khi sử dụng công nghệ, ta không nghĩ là nó sẽ thay đổi bản thân mình
  • Một dụng cụ có sự lý tính rất rõ ràng
  • Triết học công nghệ
  • Trong khi khoa học thường đi liền với công nghệ, triết học khoa học thường nói về chân lý, còn triết học công nghệ thường nói về đạo đức